ÃÛÑ¿´«Ã½

Annog plant i weithredu'n herfeiddiol . . . Awdur blaenllaw yn son am bwysigrwydd llyfrau a darllen Dydd Iau, Mawrth 08, 2001

• Gwarth llyfrgelloedd
Gwnaed apêl daer gan awdur llyfrau plant blaenllaw am i’r Llywodraeth nid yn unig amddiffyn llyfrgelloedd cyhoeddus ond i’w gwella i’r fath raddau eu bod yn hyrwyddo darllen ymhlith plant..

Yr oedd Aiden Chambers yn traddodi ei ddarlith yn un o ystafelloedd y Cynulliad Cenedlaethol yng Nghaerdydd y noson cyn Diwrnod y Llyfr.

Ymhlith y gynulleidfa yr oedd aelodau o’r Cynulliad Cenedlaethol, cynrychiolwyr Cyngor Llyfrau Cymru a drefnodd y ddarlith, awduron a darllenwyr.

Llythrennedd yn fwy na darllen
Byrdwn darlith Mr Chambers oedd dyletswydd y gwleidyddion i sicrhau fod pawb o'r boblogaeth yn gwbl llythrennog. Ac ychwanegodd fod gwir lythrennedd yn golygu mwy na dim ond y gallu i ddarllen.

Dywedodd fod 60 allan o bob cant o bobl gwledydd Prydain yn lled-anllythrennog, hyd yn oed heddiw.

Galwodd am wyrdroi sefyllfa o’r fath a chael gwared a hen wireb "fod y bobl sy’n gallu darllen a sgrifennu bob amser yn llofruddio y rhai sydd ddim yn gallu."

Hynny yw y duedd o fewn arweinwyr i reoli cymdeithas trwy ymddiried gwybodaeth iddynt eu hunain a chyfyngu'r hyn sydd ar gael ei rhelyw.

Llyfrau i bawb
Yn ei farn ef y mae i lyfrgelloedd cyhoeddus rhad-ac-am-ddim le canolog yn y frwydr i hyrwyddo llythrennedd gan fod sicrhau fod llyfrau ar gael i bawb yn allweddol i unrhyw ymgyrch i gael pobol i ddarllen.

Gresynai nad yw llyfrgelloedd yn cael yr arian i wneud hynny a disgrifiodd y methiant i sicrhau llyfrgelloedd gwerth chweil yn rhad ac am ddimi bawb fel "y peth mwyaf gwrth-ddemocrataidd" posib.

"Does yna ddim pwynt annog pobol i ddarllen os nad oes ganddyn nhw fynediad at lyfrau," meddai.

Ac o fewn y llyfrgelloedd hynny byddai’n rhaid hefyd wrth lyfrgellwyr plant sydd wedi eu hyfforddi yn benodol i ddiwallu anghenion plant a darllenwyr ifanc.

Disgrifiodd y llyfrgellwyr hyn fel rhai a fyddai’n gymwys "i alluogi plant i fynd i leoedd na allant fynd ar eu pen eu hunain" sydd, meddai, y disgrifiad gorau o athro da, hefyd.

Y mae yr athrawon llengar hyn yn allweddol i unrhyw lwyddiant.

"Y mae llyfrgellwyr yn fwy na phobl sy’n rhannu llyfrau y maen nhw yn warcheidwaid ein diwylliant ," meddai.

"Y mae angen y bobl hyn sydd yn arbenigwyr ar ddarllen ymhlith plant," meddai.

Adnabod eu hunain
Mewn darlith bryfoclyd ac ysgytwol ar adegau tynnodd Aiden Chambers sylw nid yn unig at bwysigrwydd llyfrau a darllen fel rhan o wareiddiad ond hefyd at nifer o bethau sydd yn mynd i annog plant a phobl ifainc ddarllen.

Yn bennaf, meddai, nid yw pobl yn troi’n ddarllenwyr oni bai fod llyfrau yn sôn am bethau sy’n berthnasol iddyn nhw yn bersonol.

"I ddod yn ddarllenydd rhaid ichi ddarganfod eich hun mewn llyfr . . . dyna pam y mae angen llyfrau yn y Gymraeg yng Nghymru," meddai.

D. H. Lawrence - yn sôn am gymdeithas lofaol y cafodd ef ei fagu ynddi - a’i trodd ef, Aiden Chambers, ei hun yn ddarllenydd meddai.

Bodoli yn y Gymraeg
Ynglyn â phwysigrwydd sgrifennu yn y Gymraeg dywedodd y byddai trefn enegol o feddwl yn darfod o’r tir pe byddai sgrifennu yn y Gymraeg yn darfod.

"Nes yr ydych i’ch gweld mewn llyfr nid ydych yn bodoli. Nid faint sy’n darllen sy’n bwysig ond y ffaith fod yn rhaid ichi fod yna a dydych chi ddim yno nes yr ydych mewn llyfr. Rhaid ichi sgrifennu eich straeon eich hunain," meddai.

Darllen bob bore
O fewn ysgolion galwodd am sefydlu cynllun a fyddai’n gorfodi athrawon i ddarllen yn uchel i blant bob bore. Ond nid darllen er mwyn darllen.

"Byddai’n rhaid i’r athro nid yn unig ddarllen ond hefyd gyfiawnhau ei ddewis achos os na fydd wedi meddwl am hyn bydd y system yn troi’n ffatri."

Galwodd hefyd am drefn a fyddai’n sicrhau fod pob plentyn yn cadw cofnod o bob llyfr y mae wedi ei ddarllen. Byddai’r rhestr hon o lyfrau yn fodd i athrawon newydd ddod i adnabod plant nad ydynt wedi eu cyfarfod o’r blaen.

"Gallwch adnabod plentyn ar sail yr hyn y mae wedi ei ddarllen," meddai.

Tynnodd sylw hefyd at bwysigrwydd cael darllenwyr i siarad wedyn am yr hyn y maent wedi ei ddarllen.

Dyfodol y llyfr
Trawodd nodyn gobeithiol ynglyn â dyfodol llyfrau fel cyfrwng - hyd yn oed yn yr oes dechnolegol hon - ac er y byddai dyfeisiadau electronig yn cyflawni swyddogaeth rhai llyfrau proffwydodd y byddai llyfrau eu hunain nid unig yn goroesi ond yn datblygu yn union fel y goroesodd ac y gweddnewidiodd arlunio yn dilyn dyfodiad y camera.

Disgrifiodd unig bwrpas llyfr fel cyfathrebu.

"Y mae’n gyfathrebu clos a phreifat rhwng dau feddwl sy’n cyflawni rhywbeth yn y pen na fyddai’r un ohonynt wedi medru ei wneud ar eu pen eu hunain," meddai.

"Y mae celfyddyd y llyfr y ddyfais gadwriaethol fwyaf a welodd y byd erioed. Bydd yn ein hachub ac yn ein diogelu," meddai.

Yn gyn athro y mae Aiden Chambers yn awdur llyfrau plant yn y Saesneg ac y mae wedi disgrifio darllen fel "gweithred herfeiddiol (provocative) sy’n gwneud i bethau ddigwydd."

 

Wythnosau Blaenorol: Llythyr Gorau Cyfarwydd Tua'r Dalar Gorau Cyfarwydd Dewi Sant Byd Ron 15-11-01 Straeon gwerin mewn Ffrangeg 22-11-01 The Welsh in London 1500-2000 22-11-01 Un o Fil, Bympyti - Bymp, Jini Jinjila 22-11-01 Y Goeden Wen 15-11-01 Pac o Straeon Rygbi 08-11-01 Hanes Y Drych 08-11-01 Cyfrol 4 Cydymaith Byd Amaeth 1-11-01 Fuse 1-11-01 Merthyr a Taf 25-10-01 Eisteddfod y Wladfa 25-10-01 Creision Hud gan Mihangel Morgan 18-10-01 Poeth 18-10-01 Achos y Bomiau Bach 11-10-01 Gwobrau Tir na-n-Og 04-10-01 Cnonyn Aflonydd 04-10-01 Pobol sy'n Cyfri 04-10-01 Diwrnod Barddoniaeth 27-09-01 Cyfieithiad o gerddi Dafydd ap Gwilym 27-09-01 Gwyr Llen Sir Benfro 20-09-01 Trwy'r Tywyllwch 20-09-01 Ein Llyw Cyntaf 13-09-01 Cofio Mathonwy 13-09-01 Plygu Amser 06-09-01 Llawer Haf yn yr Hafod 06-09-01 Llythyrau at Seimon Glyn --- 30-08-01 Y Bachan Noble 30-08-01 Dramau Gwenlyn Parry 21-08-01 Triptych 21-08-01 Farm, Two Mansions... 21-08-01 Pele, Gerson a'r Angel 16-08-01 Cymry Aur Colorado 16-08-01 Rhyfel Sam 16-08-01 O Sgrepan Teithiwr 02-08-01 Tri Llyfr i'r Plant 02-08-01 Agor y Ffenestri 02-08-01 Sir Ddinbych --- 26-07-01 An Island Called Smith 26-07-01 Lladron Defaid 26-07-01 Papur dyddiol 19-07-01 Gweld Ser 19-07-01 Cof Cenedl 12-07-01 Gohebydd Yr Herald 12-07-01 Llythyr Yr Herald 12-07-01 y ffordd honno dy hun 05-07-01 Ymchwil 05-07-01 Herald --- 28-06-01 Straeon ac arwyr 28-06-01 Welsh Castles 21-06-01 Go Dda Gareth 21-06-01 Bwli 21-06-01 Elizabeth Watkin Jones 14-06-01 Americanes yn dysgu Cymraeg 14-06-01 Gwirioni 14-06-01 John Davies Mallwyd 07-06-01 Yr Arth Grisli 07-06-01 Tabledi Gwneud-chi-wenu 07-06-01 Llyfrau plant bach --- 24-05-01 Cydymaith Byd Amaeth 24-05-01 Geiriadur idiomau 24-05-01 Cofio Gwendoline Pari PI 10-05-01 Rhyddhad 10-05-01 Am Fod Seth yn Angel 03-05-01 Llyfr y Flwyddyn 03-05-01 Pryder T.Llew Jones --- 26-04-01 Mewn Carchar Tywyll Du 26-04-01 Steddfodau'r We 19-04-01 Cathod a Chwn 19-04-01 Llyfrau plantr 12-04-01 Gweledigaethau 12-04-01 Astudiaeth o Robin Llywelyn 05-04-01 Argyfwng theatr 05-04-01 Enillwyr cystadleuaeth --- 29-03-01 Cosyn a llyfrau plant 29-03-01 Huw Jones Llangwm 22-03-01 Ystad y Goron 22-03-01 Hengwrt Chaucher 22-03-01 Gwenwyn yn y Gwaed 22-03-01 Cusan Dyn Dall 15-03-01 Emrys Roberts 15-03-01 Sut i Drefnu Priodas 08-03-01 Tudur Dylan 08-03-01 Aiden Chambers 08-03-01 Dramâu Saunders Lewis 08-03-01 Dilyn 'Sgwarnog --- 22-02-01 Helynt a Heulwen 22-02-01 Diwrnod y Llyfr 15-02-01 Mawl a'i Gyfeillion 15-02-01 Syniad Da Iawn 09-02-01 Pobol Tu Ucha'r Giât 09-02-01 Cerddi'r Ffydd 01-02-01 O Afallon i Shangri La 01-02-01 Heyrn yn y Tan --- 25-01-01 Catrin Jones yn Unig 25-01-01 Y Drych 18-01-01 Hoff Gerddi Serch Cymru 18-01-01 Owen Gethin Jones 11-01-01 Barddoniaeth Donald Evans 04-01-01 Cofrestri Plwyf 04-01-01 Gwyn Llewelyn 06-12-01 Pam Ni Duw? 06-12-01 Borley Cymru 20-12-01 Cadwyni Rhyddid 20-12-01 Creaduriaid Rhyfeddol 20-12-01 Profiadau Gwyddelig 12-12-01 Leila megane 12-12-01 llyfrau plant 03-01-02 pi-ar 03-01-02 Sgorio 10-01-02 tu chwith 10-01-02 Clymau Ddoe; Blodwen Jones 10-01-02 Golygydd Y Drych Dyddiadur Alci Shamus Mulligan Chwedlau Tomos a Marged Edward Williams 29-11-01 Powdr Rhech Rhyddiaith Waldo Williams Y Llew Oedd ar y Llwyfan Ar Bwys y Ffald Sgrech Rhyfel Byd Ron Siabwcho Môr a Mynydd-Surf and Skylines Cernyw Agoriad yr Oes Cam Wrth Gam Emyr Price - Hunangofiant Beirdd yng Ngwlad pwyl Y Caffi Cymdeithas Bob Owen Lon Gweunydd Cyfrif Pennau yn Llyn Llais un yn Llefain Caneuon Ems Cae'r Gors Golau Gwlad straeon dot com T H Parry-Williams Ysbryd yr Ynys Hoff Gerddi Serch Cymru J Kitchener Davies Dydd oedd a Diwedd Iddo Diolch i Nhrwyn Y Print Mân Portreadau David Griffiths Sylfeini Llithrig Llyfrau i'r arddegau X Llyfr Mawr Ynyslas Bitsh O Tyn y Gorchudd Delweddau o'r Ymylon Yr Ymwelwyr Capel Llwyndyrys Ddoe yn ôl Llythyr: Bitsh! Awgrym cyfrol Bob Owen, ffair Y Bala Holi Aled Jones Williams Rhwng Du a gwyn gan Angharad Price Llyfrau Smot Y Fenai Fel Hen Win Cyfaredd Eifionydd Beth yw'r Gair am . . . Meical Ddrwg o Dwll y Mwg Cerddi Llyn ac Eifionydd Cerddi Sir Benfro A-bi-clec Owain Glyndwr Co Bach Diwylliant Gwerin Morgannwg Straeon Pen Llo Awen Meirion Be Bop, Hefin Wyn Cofion Cynnes, Lyn Enenezer Trons, Dafydd Mei Planed Plant Mae'n Gem o Ddau Fileniwm Y Weledigaeth Geltaidd Dyddiadur Mimosa Diwygiad 0405 Cerddi Abertawe Sna'm Llonydd i Gael Llyfr Du Caerfyrddin Y Weledigaeth Geltaidd Tewach Na Dwr Diwrnod y Llyfr 2003 Llain yn Llyn Tomos, Neli Ann a Marged Cryno-ddysg y Cymry Morwyr y Cilie 2 gan Twm Morys Pan oeddwn yn fachgen Amerike Cofiant Ryan Mesur llyfrgelloedd - electronig Beti a'i Phobol Byd Bethan Gwanas Rana Rebel, Menna Elfyn Hen Friwiau Emyr Humphreys a phobl hen Parti cydadrodd llyfr yn anrheg cenedlaethol Siop Caernarfon Holi Mihangel Morgan Llyfr y Flwyddyn 2003 Lluniau Llanrug Stori fer Pity the Swagman Goronwy Owen Richard Huws Cerddi Ceredigion Be sydd Dan y Gwely Guto a Gwyn ar y fferm Pwy Fase'n Meddwl Llyfrau Eingl Gymreig Hogyn Syrcas Benthyg o lyfrgell prifysgol Medal Ryddiaith Casnewydd Whispering Reeds - Llangadwaladr Cyfres Dymuniadau Da Fy Mhobl I Llyfrau Dylan Thomas Crisial y Pharo Welsh Pirates Cerddi'r Cewri Welsh Wildlife Bethan gwanas - Gwrach y Gwyllt Titanic Tywysoges Fach Gwladychu'r Cymry yn yr American West Cofio Tecwyn Ffordd Bywyd Y Bae Gwlad Pwyl Dan Loriau Maelor Caneri Pinc ar Dywod Euraid Y Tebot Express O Ddrwg i Waeth Modrwy Pwy Tipyn o Gamp Gwrach y Gwyllt - adlg Caniadau'r Diwygiad Dal Hi Cynhadledd Iolo Morganwg Dysgl Bren a Dysgl Arian Harri Potter Dial yr Hanner Brawd Stori fer fuddugol Maldwyn/Blas ar Fwynder Maldwyn Cerddi Powys Trysorau Eglwysi Rhywfaint o Anfarwoldeb Hogyn Syrcas Islwyn