ÃÛÑ¿´«Ã½

"Mae'r ywen yn goeden bwysig ac mae yna lawer ohonynt yn hen Eglwys Mihangel Sant. Mae yna sawl syniad pam: i gadw'r diafol i ffwrdd neu er mwyn llosgi brigyn a'i ddefnyddio i roi marc croes ar dalcen pobl wrth iddynt gael eu bedyddio ar Dydd Mercher Lludw.

"Roedd yna goed derw hyd yn oed ar ochrau'r Wyddfa flynyddoedd yn ôl gan fod y derwyddon yn lluchio mes wrth ddringo'r mynydd i ddathlu gŵyl fel y cynhaeaf neu foli'r lleuad. A beth sy'n digwydd i fes? Tyfu i fod yn goed derw! Diflannodd y coed pan ddaeth y ddeddf i ffensio eich tir i ddangos mai chi oedd bia fo - felly defnyddiwyd y coed i greu'r ffensiau ac adeiladu tai.

"Hefyd, dim ond y ficer oedd â'r hawl i dorri'r goeden ywen i lawr. Roedd y pren yn cael ei ddefnyddio i greu bwa a saeth - byddai'r ficer felly yn gallu cadw llygad ar bwy oedd angen saethau ar gyfer cwffio, hela neu amddiffyn eu pentref.

Pontydd Betws

"Mae pawb yn sôn am Bont y Pair yn Saesneg fel 'the area of the whirlpool', neu'r 'cauldron pool' wrth sôn am y bont yma am fod y dŵr yn troi yn yr afon fan hon Ond dydy o ddim yn golygu hynny o gwbl. Mae'n syml - draw ar ochr arall yr afon oedd y pyllau - y 'mines'. 'Miners' bridge' ydy'r enw - 'the bridge to the mines'. A'r Gymraeg am 'mine' yw 'pair'. Mi ffendiais i hynny wrth yrru heibio Sygun Mine ger Cricieth - a gweld yr arwydd newydd Cymraeg 'Pair Sygun'.

"Mae Pont yr Afanc (Beaver's Bridge) yn cyfeirio at hen chwedl yr afanc a oedd yn byw yn Llyn Afanc. Dwi ddim yn gwybod pam mai beaver ydy o yn Saesneg!

"Enw go iawn Pont Waterloo yw Pont Llynnon - y llyn lle mae'r goeden onnen yn tyfu faswn i'n ei feddwl. 'Sa nhw heb ennill brwydr Waterloo, Pont Llynnon fysa fo!"