ÃÛÑ¿´«Ã½

Dr. Carl Clowes
Sefydlwyd Antur Aelhaearn, y gymdeithas geidwethredol gymunedol (Community Coop) gyntaf yng ngwledydd Prydain ar Ionawr 1af 1974. Roedd hyn yn ymateb i ddirywiad yr ardal a cholli poblogaeth yn sgil cau`r chwareli a newid patrwm mewn amaethyddiaeth. Roedd y dirywiad, oedd yn effeithio ar gymuned cwbl Cymraeg, wedi arwain at y bygythiad i gau`r ysgol yn 1970. Llwyddwyd i gadw`r ysgol yn 1972 yn dilyn brwydr hir, a`r cam rhesymegol nesa oedd ceisio gwneud rhywbeth i adfer hyder ac hyfywedd y gymuned. Codwyd y ffatri gan y bobl eu hunain a sefydlwyd gwaith yn yr ardal, sefydlwyd yr Eisteddfod cyntaf yn yr ardal ers 50 o flynyddoedd ac ymgyrchwyd i wella`r cyfleusterau yn yr ardal yn gyffredinol. Dathlwyd penblwydd yr Antur yn 30 yn 2004 gyda`r gwr gwadd Tad Tomas O Murchu o`r Iwerddon (oedd yn ysbrydoliaeth i ni ar y dechrau) yn ymuno â ni. Cynyddwyd maint y Ganolfan i 4000 tr. sg. yn 1989 a, bellach, mae`r Antur fel perchennog y cyfan, yn gydweithio â`r Cyngor Sir i sicrhau canolfan hyfforddi o bwys ar gyfer penrhyn Llyn. Arweiniodd sefydlu`r Antur at lawer iawn o ymdrechion cyffelyb mewn ardaloedd eraill, rhai yn llwyddo a rhai yn methu, ond Antur Aelhaearn oedd y cyntaf ac yn cynnig cynsail ar gyfer y mentrau iaith sydd mor allweddol i`w cymunedau heddiw. Atgofion difyr iawn o gydweithio hapus ac adeiladol mewn oes cyn adrannau datblygu economaidd a`r WDA ac ati - enghraifft arbennig o hunan-gymorth!