Main content

18/05/2009
Tha litir bheag na seachdain-sa aig Ruaraidh MacIllEathain. This week's short letter for learners is introduced by Ruaraidh MacLean.
Last on
Mon 18 May 2009
19:00
ĂŰŃż´«Ă˝ Radio nan GĂ idheal
Clip
-
An Litir Bheag 211
Duration: 03:35
An Litir Bheag 211
Bha Gilleasbaig is Fionnladh Cook à  Eilean Arainn. ’S e ministearan a bha annta. ’S e searmonaichean matha a bha annta. Bha mòran mhinistearan Gà idhealach anns an naoidheamh linn deug à  Arainn. Rugadh Gilleasbaig, no Archibald, Cook ann an seachd ceud deug, ochdad ’s a naoi (1789). Bha Fionnladh aon bhliadhn’ deug na bu shine. Bha Fionnladh na mhinistear ann an Leòdhas, Gallaibh agus Inbhir Nis. Bha Gilleasbaig na mhinistear ann an Gallaibh, Inbhir Nis agus Deimhidh, faisg air Inbhir Nis. Eadar ochd ceud deug, fichead ’s a trì (1823) agus trithead ’s a seachd (1837), bha Gilleasbaig ann an Latharan ann an Gallaibh. Bha a’ Ghà idhlig fhathast beò anns an sgìre sin, ged a bha i a’ crìonadh. Bha Cook a’ searmonachadh ann an Gà idhlig. Aig à m a’ chomanachaidh bha e cuideachd a’ searmonachadh ann am Beurla. Bha feadhainn a’ siubhal à Inbhir Ùige airson èisteachd ris. Bha dualchainnt na Gà idhlig ann an Arainn eadar-dhealaichte bho dhual-chainntean eile. Mar eisimpleir, bha muinntir Arainn a’ fuaimneachadh na litreach “a” mar dhà -fhoghair, no diphthong. Tha e coltach gun robh muinntir Arainn ag rà dh “mweh” airson math. Tha e coltach cuideachd gun robh iad ag rà dh “bwètuh” airson bà ta agus  “bwè” airson bà . Nuair a bha e ann an Gallaibh agus ann an Siorrachd Inbhir Nis ghabh Cook faclan neo-Arainneach a-steach don chainnt aige. Mar eisimpleir, ann an Arainn, ’s e madadh am facal a bha aig daoine airson dog. Ach bha Cook cuideachd a’ cleachdadh an fhacail cù. Bha Cook a’ cleachdadh an fhacail nà baidh, an à ite coimhearsnach, airson neighbour. ’S dòcha gun do thog e sin am measg nan Gà idheal ann an Gallaibh. Agus bha e a’ cleachdadh nam faclan tìm is meall nach robh, a rèir choltais, ann an Gà idhlig Arainn. Thuirt feadhainn ann an Deimhidh gun robh a’ Ghà idhlig aig Cook car annasach. Ach bha daoine ga thuigsinn. ’S e searmonaiche ainmeil a bha ann. Uaireannan bha na h-uibhir a’ tighinn a dh’èisteachd ris. Bha an eaglais ro bheag dhaibh. Bha e an uair sin a’ cumail na seirbheis a-muigh. Innsidh mi tuilleadh mun mhinistear sin an ath-sheachdain.
The Little Letter 211
Archibald and Finlay Cook were from the island of Arran. They were ministers. They were good preachers. Many Gaelic-speaking ministers in the 19th Century were from Arran. Archibald Cook was born in 1789. Finlay was eleven years older. Finlay was a minister in Lewis, Caithness and Inverness. Archibald was a minister in Caithness, Inverness and Daviot, near Inverness. Between 1823 and 1837, Archibald was in Latheron in Caithness. Gaelic was still alive in that area, although it was in decline. Cook was preaching in Gaelic. At communion time, he was also preaching in English. Some people were travelling from Wick to listen to him. The Gaelic dialect in Arran was different from other dialects. For example, the people of Arran were pronouncing the letter “a” as a diphthong. It appears that the people of Arran said “mweh” for math [good]. It also appears that they said “bwètuh” for bà ta [boat] and “bwè” for bà [cows]. When he was in Caithness and in Inverness-shire, Cook absorbed non-Arran words into his speech. For example, in Arran, madadh was the word people had for dog. But Cook was also using the word cù. Cook was using the word nà baidh, rather than coimhearsnach, for neighbour. Perhaps he picked that up among the Gaels in Caithness. And he was using the words tìm and meall which were not, it appears, in Arran Gaelic. Some in Daviot said that Cook’s Gaelic was a bit strange. But people were understanding him. He was a famous preacher. Sometimes large numbers of people were coming to listen to him. The church was too small for them. He was then keeping the service outside. I’ll tell you more about that minister next week.
Broadcast
- Mon 18 May 2009 19:00ĂŰŃż´«Ă˝ Radio nan GĂ idheal
All the letters
Tha gach Litir Bheag an seo / All the Little Letters are here.
Podcast: An Litir Bheag
The Little Letter for Gaelic Learners
An Litir Bheag air LearnGaelic
An Litir Bheag is also on LearnGaelic (with PDFs)
Podcast
-
An Litir Bheag
Litirichean do luchd-ionnsachaidh ura. Letters in Gaelic for beginners.