Main content

29/03/2010
Tha litir bheag na seachdain-sa aig Ruaraidh MacIllEathain. This week's short letter for learners is introduced by Ruaraidh MacLean.
Last on
Mon 29 Mar 2010
19:00
ĂŰŃż´«Ă˝ Radio nan GĂ idheal
Clip
-
An Litir Bheag 255
Duration: 03:25
An Litir Bheag 255
Bha mi a’ coimhead air seann duilleag ann am Mac-Talla. ’S e sin seann phà ipear-naidheachd. Bha Mac-Talla air fhoillseachadh ann an Alba Nuadh. Bha sin aig deireadh an naoidheamh linn deug agus toiseach an fhicheadamh linn. Air an duilleig bha briathrachas airson rothaidheachd. A bheil sibh a’ tuigsinn an fhacail sin – rothaidheachd? Tha e a’ ciallachadh “cycling”. ’S dòcha gur e baidhsagal a chanas sibh fhèin airson “bicycle”. Thà inig am facal sin bhon Bheurla. Chan eil e ann am Faclair Dwelly. Ann an cuid de na faclairean Gà idhlig as ùire, tha rothair ann airson bicycle. Rothair – R-O-T-H-A-I-R. Ach ann an Dwelly, ’s e rothar – R-O-T-HA-R. Tha am facal stèidhichte air roth, seann fhacal Gà idhlig airson cuibhle. Tha sin againn ann am barra-roth, a’ Ghà idhlig air wheelbarrow. Co-dhiù, ann an Dwelly, tha am facal Beurla bicycle ann dà thuras. Agus seo a’ Ghà idhlig air a shon: rothar dà -chuibhleach agus each-iarainn. Chan eil mi a’ smaoineachadh gun canadh duine “each-iarainn” an-diugh! Cuideachd ann an Dwelly tha rothar (cycle), rothar trìrothan (tricycle), rothaidhe (cyclist) agus rothaidheachd (cycling). Tha an t-alt ann am Mac-Talla a’ toirt dhuinn faclan co-cheangailte ri rothar. Seo cuid aca: cluas (handle); slat (handlebar); gabhal (fork). Agus dè a’ Ghà idhlig a tha air “spoke of a wheel”? Uill – ga, air a litreachadh G-A. Agus ’s e bonn a tha aca air “tyre”: bonn cruaidh (solid tyre), bolg-bhonn (pneumatic tyre). Tha bolg no balg a’ ciallachadh “air tube”. Ach cò chleachdadh bonn cruaidh air rothar an-diugh?Seo cuid eile de na faclan air an liosta: luasgan (spring); troighean (pedal), cnò (nut), deocan (valve), teannaire (pump) agus priocadh (puncture). Bidh sinn a’ cleachdadh cuid de na faclan sin fhathast. Ach, an à ite teannaire bidh daoine ag rà dh pump. An à ite priocadh canaidh iad toll.
The Little Letter 255
I was looking at an old page in Mac-Talla. That’s an old newspaper. Mac-Talla was published in Nova Scotia. That was at the end of the 19th Century and beginning of the 20th Century. On the page was a vocabulary for rothaidheachd. Do you understand that word – rothaidheachd. It means “cycling”. Perhaps it’s baidhsagal you say yourself for “bicycle”. That word came from English. It’s not in Dwelly’s dictionary. In some of the most recent Gaelic dictionaries, rothair is there for bicycle. Rothair – R-O-T-H-A-I-R. But in Dwelly, it’s rothar – R-O-T-HA-R. The word is based on roth an old Gaelic word for a wheel. We have that in barra-roth, the Gaelic for “wheelbarrow”. Anyway, in Dwelly, the English word bicycle appears twice. And here’s the Gaelic for it: rothar dà -chuibhleach (“two-wheeled cycle”) and each-iarainn (“iron horse”). I don’t think anyone would say “each-iarainn” today! Also in Dwelly are rothar (cycle), rothar trì-rothan  (tricycle), rothaidhe (cyclist)  and rothaidheachd (cycling). The article in Mac-Talla gives us words connected to a bicycle. Here are some of them: cluas (handle); slat (handlebar); gabhal (fork). And what’s the Gaelic for the “spoke of a wheel”? Well – ga, spelt G-A. And it’s bonn they have for “tyre”: bonn cruaidh (solid tyre), bolg-bhonn (pneumatic tyre). Bolg or balg means “air tube”. But who’d use a solid tyre on a bicycle today?! Here are some of the other words on the list: luasgan (spring); troighean (pedal), cnò (nut), deocan (valve), teannaire (pump) and priocadh (puncture). We still use some of those words. But instead of teannaire, people say pump. Instead of priocadh, they say toll.
Broadcast
- Mon 29 Mar 2010 19:00ĂŰŃż´«Ă˝ Radio nan GĂ idheal
All the letters
Tha gach Litir Bheag an seo / All the Little Letters are here.
Podcast: An Litir Bheag
The Little Letter for Gaelic Learners
An Litir Bheag air LearnGaelic
An Litir Bheag is also on LearnGaelic (with PDFs)
Podcast
-
An Litir Bheag
Litirichean do luchd-ionnsachaidh ura. Letters in Gaelic for beginners.