Main content

14/10/2011
Litir na seachdain aig Ruaraidh MacIllEathain. This week's letter for learners from Roddy MacLean.
Last on
Sun 16 Oct 2011
14:55
ĂŰŃż´«Ă˝ Radio nan GĂ idheal
Clip
-
Litir do Luchd-ionnsachaidh 639
Duration: 05:00
Litir 639: An Gille Buidhe agus an t-Ă’r
Bha mi ag innse dhuibh an t-seachdain sa chaidh mu Locha Druing faisg air GeĂ rrloch agus sgeulachd a’ Ghille Dhuibh. Uill, tha stòiridh eile agam dhuibh Ă s an dearbh sgìre. Tha e mu dheidhinn mar a bhiodh comas aig cuid de dhaoine rudan a dhèanamh do-fhaicsinneach le seun no geas. Bha Donnchadh MacRath Ă Eilean IĂąbh air fear dhen fheadhainn sin aig an robh seuntan. Bha esan a-muigh leis a’ Phrionnsa ann am Bliadhna TheĂ rlaich. Thig sinn gu Donnchadh an-ceartuair.Â
Beagan Ă s dèidh BlĂ r ChĂąil Lodair, nochd dĂ shoitheach ann an Loch IĂąbh. A rèir choltais, bha iad a’ dol a choinneachadh ri teachdaire aig an robh òr bhon Fhraing. Bha na soithichean a’ dol a thoirt an òir don Phrionnsa a bha am falach ann am badeigin air taobh an iar na GĂ idhealtachd. Ach cha do nochd an teachdaire agus sheòl na soithichean air falbh.Â
Goirid Ă s dèidh sin, bha fear de mhuinntir an Ă ite, Eachann Cross, aig Ă irigh air Beinn LĂ ir faisg air Leitir IĂąbh. ThĂ inig GĂ idheal òg le falt buidhe don bhothan-Ă irigh aige. Dh’iarr e fasgadh agus rudeigin ri òl is ithe. Thug nighean Eachainn bobhla barra dha. Dh’òl e am bĂ rr agus shìn e am bobhla don nighinn, le bonn òir ann. Sgaoil an naidheachd gun robh òr aig a’ ghille bhuidhe.Â
Fhuair an gille cuid na h-oidhche còmhla ri Eachann ’s a theaghlach, agus dh’fhalbh e an ath mhadainn. Goirid Ă s dèidh sin, chualas brag gunna. Chaidh corp a’ ghille a lorg, ach cha robh sgeul air an òr. Bha fios aig muinntir an Ă ite cò am murtair ach bha cĂąisean riaslach air a’ GhĂ idhealtachd Ă s dèidh BlĂ r ChĂąil Lodair agus cha deach ceartas a dhèanamh.Â
ThĂ inig e a-mach tro thìde gun robh an Gille Buidhe ag obair do TheĂ rlach Ă’g StiĂąbhart. Bha e air an rathad a Pholl IĂąbh leis an òr airson coinneachadh ris na soithichean a chuir a-steach don loch. Bha e a’ giĂąlain an òir ann an ceann an fhèilidh aige, a bh’ air a dhèanamh mar phoca. Ach cha d’ fhuair am Prionnsa gin dhen òr sin.  Bha am Prionnsa fhathast feumach air ionmhas, ge-tĂ . Agus seo far a bheil Donnchadh MacRath Ă Eilean IĂąbh a’ tighinn a-steach don stòiridh. Bha esan dìleas don Phrionnsa. Bha e còmhla ris aig CĂąil Lodair agus, Ă s dèidh a’ bhatail, thug e taic dha faighinn air falbh. Chaidh òr a chur do na Seumasaich bho luchd-taice san Fhraing. Fhuair an Gille Buidhe pĂ irt dheth. Fhuair Donnchadh pĂ irt eile dheth.Â
Bha Donnchadh a’ dol ga thoirt don Phrionnsa nuair a bhiodh cothrom aige.  Bha e cunnartach an t-òr a bhith na chois, ge-tĂ , agus an t-arm dearg an tòir air a’ Phrionnsa air feadh na GĂ idhealtachd. Latha a bha seo, thug Donnchadh is dithis eile poit lĂ n òir tarsainn Loch IĂąbh bho Mheallan TheĂ rlaich gu ruige an Uamhghaidh, no Cove. Ă€s a sin, thug iad a’ phoit gu Locha Druing agus chuir iad am falach i ann an sloc air cĂąl an locha, ris an canar Am Feadan Mòr.Â
Cha robh aca ri mòran a dhèanamh airson a’ phoit a chur a-mach Ă sealladh, oir bha an seun aig Donnchadh. Rinn esan a’ phoit do-fhaicsinneach. Agus chì sinn dè thachair an uair sin an-ath-sheachdain.Â
Beagan Ă s dèidh BlĂ r ChĂąil Lodair, nochd dĂ shoitheach ann an Loch IĂąbh. A rèir choltais, bha iad a’ dol a choinneachadh ri teachdaire aig an robh òr bhon Fhraing. Bha na soithichean a’ dol a thoirt an òir don Phrionnsa a bha am falach ann am badeigin air taobh an iar na GĂ idhealtachd. Ach cha do nochd an teachdaire agus sheòl na soithichean air falbh.Â
Goirid Ă s dèidh sin, bha fear de mhuinntir an Ă ite, Eachann Cross, aig Ă irigh air Beinn LĂ ir faisg air Leitir IĂąbh. ThĂ inig GĂ idheal òg le falt buidhe don bhothan-Ă irigh aige. Dh’iarr e fasgadh agus rudeigin ri òl is ithe. Thug nighean Eachainn bobhla barra dha. Dh’òl e am bĂ rr agus shìn e am bobhla don nighinn, le bonn òir ann. Sgaoil an naidheachd gun robh òr aig a’ ghille bhuidhe.Â
Fhuair an gille cuid na h-oidhche còmhla ri Eachann ’s a theaghlach, agus dh’fhalbh e an ath mhadainn. Goirid Ă s dèidh sin, chualas brag gunna. Chaidh corp a’ ghille a lorg, ach cha robh sgeul air an òr. Bha fios aig muinntir an Ă ite cò am murtair ach bha cĂąisean riaslach air a’ GhĂ idhealtachd Ă s dèidh BlĂ r ChĂąil Lodair agus cha deach ceartas a dhèanamh.Â
ThĂ inig e a-mach tro thìde gun robh an Gille Buidhe ag obair do TheĂ rlach Ă’g StiĂąbhart. Bha e air an rathad a Pholl IĂąbh leis an òr airson coinneachadh ris na soithichean a chuir a-steach don loch. Bha e a’ giĂąlain an òir ann an ceann an fhèilidh aige, a bh’ air a dhèanamh mar phoca. Ach cha d’ fhuair am Prionnsa gin dhen òr sin.  Bha am Prionnsa fhathast feumach air ionmhas, ge-tĂ . Agus seo far a bheil Donnchadh MacRath Ă Eilean IĂąbh a’ tighinn a-steach don stòiridh. Bha esan dìleas don Phrionnsa. Bha e còmhla ris aig CĂąil Lodair agus, Ă s dèidh a’ bhatail, thug e taic dha faighinn air falbh. Chaidh òr a chur do na Seumasaich bho luchd-taice san Fhraing. Fhuair an Gille Buidhe pĂ irt dheth. Fhuair Donnchadh pĂ irt eile dheth.Â
Bha Donnchadh a’ dol ga thoirt don Phrionnsa nuair a bhiodh cothrom aige.  Bha e cunnartach an t-òr a bhith na chois, ge-tĂ , agus an t-arm dearg an tòir air a’ Phrionnsa air feadh na GĂ idhealtachd. Latha a bha seo, thug Donnchadh is dithis eile poit lĂ n òir tarsainn Loch IĂąbh bho Mheallan TheĂ rlaich gu ruige an Uamhghaidh, no Cove. Ă€s a sin, thug iad a’ phoit gu Locha Druing agus chuir iad am falach i ann an sloc air cĂąl an locha, ris an canar Am Feadan Mòr.Â
Cha robh aca ri mòran a dhèanamh airson a’ phoit a chur a-mach Ă sealladh, oir bha an seun aig Donnchadh. Rinn esan a’ phoit do-fhaicsinneach. Agus chì sinn dè thachair an uair sin an-ath-sheachdain.Â
Faclan na Litreach
GeĂ rrloch: Gairloch; Bliadhna TheĂ rlaich: the year of the Jacobite rebellion 1745-6; an-ceartuair: shortly; teachdaire: messenger; Ă irigh: shieling; bĂ rr: cream; ceartas: justice; dìleas: loyal; Meallan TheĂ rlaich: Mellon Charles; slochd: hollow.Â
Abairtean na Litreach
Ă s an dearbh sgìre: from the same area; mar a bhiodh comas aig cuid de dhaoine rudan a dhèanamh do-fhaicsinneach le seun: how some people were capable of making things invisible with a charm; beagan Ă s dèidh BlĂ r ChĂąil Lodair: shortly after the Battle of Culloden; nochd dĂ shoitheach ann an Loch IĂąbh: two vessels appeared in Loch Ewe; ann am badeigin: somewhere; sheòl na soithichean air falbh: the vessels sailed away; dh’iarr e fasgadh agus rudeigin ri òl is ithe: he requested shelter and something to drink and eat; bobhla barra: a bowl of cream; shìn e am bobhla don nighinn: he passed the bowl to the girl/daughter; sgaoil an naidheachd: the news spread; bha cĂąisean riaslach: things were bad (the country was in turmoil); b’ e sin frìth-ainm a’ ghille ann an dhĂ -rìribh: that was in actual fact the lad’s nickname; air an rathad a Pholl IĂąbh: on the way to Poolewe; ceann an fhèilidh aige: the end of his plaid; gin dhen òr sin: any of that gold; bha am Prionnsa fhathast feumach air ionmhas, ge-tĂ : the Prince still needed finance, however; do na Seumasaich bho luchd-taice san Fhraing: for the Jacobites from supporters in France; bha e cunnartach an t-òr a bhith na chois: it was dangerous to have the gold about his person; chuir iad am falach i: they hid it; airson a’ phoit a chur a-mach Ă sealladh: to put the pot out of view.Â
Puing-chĂ nain na Litreach
Bha Donnchadh MacRath Ă Eilean IĂąbh air fear dhen fheadhainn sin aig an robh seuntan: Duncan MacRae of Isle Ewe was one of those people who had the seun, or ability to use magical charms (Isle Ewe had a reputation of being an abode of sìthichean). The use of air in this type of expression is somewhat informal but relatively common – it allows you to express an identity type of relationship without the need for the assertive verb is. Here are other examples: tha Na Hearadh air fear de na h-eileanan as brèagha a th’ ann (Harris is one of the most beautiful of all the islands); tha Iseabail air tè de na boireannaich as toinisgeile as aithne dhomh (Ishbel is one of the most sensible women I know).Â
GnĂ thas-cainnt na Litreach
chualas brag gunna: a gunshot was heard.  Tha “Litir do Luchd-ionnsachaidh” air a maoineachadh le MG ALBA
Broadcasts
- Fri 14 Oct 2011 11:55ĂŰŃż´«Ă˝ Radio nan GĂ idheal
- Sat 15 Oct 2011 10:55ĂŰŃż´«Ă˝ Radio nan GĂ idheal
- Sun 16 Oct 2011 14:55ĂŰŃż´«Ă˝ Radio nan GĂ idheal
Litir do Luchd-ionnsachaidh air LearnGaelic
Tha Litir do Luchd-ionnsachaidh air LearnGaelic (le PDFs)
All letters
Tha na litrichean uile an seo / The letters are available here
Podcast: Litir do Luchd-ionnsachaidh
Letter To Gaelic Learners
Podcast
-
Litir do Luchd-ionnsachaidh
Litrichean Gaidhlig do luchd-ionnsachaidh. Gaelic letters for students of the language.