
03/01/2014
Litir na seachdain aig Ruaraidh MacIllEathain. This week's letter for learners from Roddy MacLean.
Last on
Clip
-
Litir do Luchd-ionnsachaidh 755
Duration: 05:00
Litir 755: Tormod an t-Seòladair - Pairt 5
Ma bhios sibh ag èisteachd ri prògraman naidheachd Radio nan Gàidheal, bidh fios agaibh gur e fear le Gàidhlig a tha na Àrd-rùnaire air Caidreachas nam Poileas an Alba. Tha Calum Steele, a bhuineas do dh’Uibhist a Deas, a’ leantainn cas-cheum eileanach eile le Gàidhlig a chuir an Caidreachas air chois. B’ esan ar caraid Tormod MacIlleMhoire, Tormod an t-Seòladair, à Siabost ann an Leòdhas.
Tha mi air a bhith ag innse dhuibh mu Thormod agus saoghal nàdair. Ach bha e ainmeil cuideachd ann an seirbheis a cho-chreutairean a bha ag obair mar phoilis. Anns an fhèin-eachdraidh aige My Story, tha e ag aithris gun robh àrd-urrachan na seirbheis gu math mì-thoilichte gun robh poilis ann an aonadh. Bha sin gu dubh an aghaidh nan riaghailtean. Ach bha Tormod dhen bheachd gun robh e riatanach gum biodh aonadh aca, oir bha am pàigheadh cho truagh agus an uairean obrach cho fada.
Eadar naoi ceud deug ’s trì-deug (1913) agus naoi ceud deug ’s ochd-deug (1918), bha an t-aonadh ag obair ann an dìomhaireachd. Bha Tormod dhen bheachd gun robh an t-àm ann a thoirt don fhollais.
Anns a’ Ghearran naoi ceud deug ’s naoi-deug (1919) chaidh an t-Àrd-chonstabal don Òban airson bruidhinn ris na h-oifigearan an sin, far an robh Tormod na shàirdseant. An oidhche roimhe, bha coinneamh dhìomhair eadar Tormod ’s na poilis eile san aonadh. Dh’aontaich iad gu h-aona-ghuthach aideachadh gun robh iad nam buill. Bhiodh iad a’ diùltadh am ballrachd a leigeil seachad.
Chaidh Tormod a ghairm a-steach na aonar don Àrd-chonstabal. Thuirt an t-Àrd-chonstabal ris gu feumadh e an t-aonadh fhàgail no an t-seirbheis fhàgail. Bhiodh còig mionaidean aige, na sheasamh gu dìreach, airson a cho-dhùnadh a dhèanamh. Thuirt Tormod gum fàgadh e an t-seirbheis. Cha do sheas ach dithis de na h-oifigearan eile ri a ghualainn, ge-tà.
Ach cha b’ e sin deireadh a’ ghnothaich. Bha muinntir an Òbain cho mì-thoilichte ’s gun do rinn iad coiteachadh mòr. Sgrìobh iad chun a’ Phrìomhaire, Lloyd George. Bha esan air dearbhadh a’ bhliadhna roimhe ann an Sasainn gun robh e tuigseach mu shuidheachadh nam poileas. An ceann seachdain, fhuair Tormod agus a dhithis chompanach an dreuchdan air ais.
Bha stailc aig na poilis ann an naoi ceud deug is naoi-deug (1919) agus thuig an riaghaltas gu feumadh iad rudeigin a dhèanamh. Chuir iad achdan tron Phàrlamaid. Chruthaich iad Caidreachas nam Poileas an Alba agus Caidreachas fa leth ann an Sasainn ’s a’ Chuimrigh.
Cha robh àrd-urrachan nam poileas toilichte le Tormod, ge-tà. Chuir iad a-mach às an Òban e agus dh’fheuch iad ri toirt air a dhreuchd a leigeil seachad tràth air adhbharan slàinte. Nuair a leig e dheth a dhreuchd, le thoil fhèin, bha aige fhèin ’s aig a bhean ’s an ceathrar cloinne ris an taigh-poilis aca fhàgail taobh a-staigh seachdain.
Thuirt Tormod, ‘Tha an duine a reiceas a phrionnsabalan airson àrdachadh tuarastail … aig an aon ìre ri beathaichean an achaidh.’ Bha a phrionnsabalan aige agus chùm e riutha gu daingeann. Chaochail Tormod ann an Ceann Loch Chille Chiarain ann an naoi ceud deug, ceathrad ’s a naoi (1949). ‘Athair Caidreachas nam Poileas’. ‘Rìgh nan Nathraichean’. Abair beatha a bh’ aige.
Faclan na Litreach
Abairtean na Litreach
Puing-chànain na Litreach
Dh’aontaich iad gu h-aona-ghuthach aideachadh gun robh iad nam buill: they unanimously agreed to admit that they were members. Nam buill means literally ‘in their members’; we use this dative formation quite frequently in this type of construction (and not that it includes the possessive) eg tha mi nam ball ‘I’m a member’, a bheil thu nad bhall? ‘are you (sing) a member?’, an robh sibh nur buill ‘were you (pl) members?’, bha sinn nar buill ‘we were members’.
Gnàthas-cainnt na Litreach
gu dubh an aghaidhnan riaghailtean:completely againstthe rules.
Tha “Litir do Luchd-ionnsachaidh” air a maoineachadh le MG ALBA
Broadcasts
- Fri 3 Jan 2014 11:55ѿý Radio nan Gàidheal
- Sat 4 Jan 2014 10:55ѿý Radio nan Gàidheal
- Sun 5 Jan 2014 14:55ѿý Radio nan Gàidheal
Litir do Luchd-ionnsachaidh air LearnGaelic
Tha Litir do Luchd-ionnsachaidh air LearnGaelic (le PDFs)
All letters
Tha na litrichean uile an seo / The letters are available here
Podcast: Litir do Luchd-ionnsachaidh
Letter To Gaelic Learners
Podcast
-
Litir do Luchd-ionnsachaidh
Litrichean Gaidhlig do luchd-ionnsachaidh. Gaelic letters for students of the language.