Main content
Sorry, this episode is not currently available

A letter for Gaelic learners with Roddy MacLean.

Clip

Litir 340: An t-Urr Tormod MacLe貌id

Bha Seumas Busby dhen bheachd gur ann leis-san a bha am fearann a bha muinntir Alba Nuaidh ag iarraidh ann an New Zealand. Thug e rudan do na Maori airson an fhearainn, agus tha e coltach gu robh iad riaraichte leis a鈥 bhargan. Ach cha robh an riaghaltas riaraichte. Bha Busby air ceud m矛le acaire de thalamh a 鈥渃heannach鈥. Cha robh sin ceadaichte. Airson barrachd na d脿 mh矛le gu leth acaire a cheannach, bha cead bhon riaghaltas a dh矛th. Agus cha d鈥 fhuair Busby an cead sin.

Mar sin, cheannaich an riaghaltas am fearann sin as 霉r. An toiseach cha robh na Maori de貌nach a reic, oir bha iad air a reic mu thr脿th. Ach mu dheireadh, th脿inig iad gu c貌rdadh leis an riaghaltas, agus reic iad am fearann a-rithist. Cheannaich na h-Albannaich an uair sin fearann bhon riaghaltas.

Fhad 鈥檚 a bha seo a鈥 tachairt, bha an t-Urr Tormod MacLe貌id agus feadhainn 脿 Melbourne air a dhol a-null a dh鈥橝uckland. Bha G脿idheil gu le貌r anns a鈥 bhaile, agus bhiodh Tormod a鈥 cumail sheirbheisean ann an G脿idhlig agus Beurla. An ceann 霉ine ghluais feadhainn, Tormod nam measg, gu ruige Waipu.

Ach cha b鈥 e sin a鈥 choimhearsnachd a dh鈥檉h脿g iad 脿s an d猫idh ann an Alba Nuadh. Bha feadhainn dhiubh air fuireach ann an Astr脿ilia no ann an Auckland. Agus cha robh muinntir an Highland Lass, a bh鈥 air a dhol a New Zealand air thoiseach air muinntir a鈥 Mhargaret, buileach cho dl霉th ri Tormod. Ach bha sin gu bhith ag atharrachadh a-rithist. Nuair a bha iad suidhichte anns an dachaigh 霉ir aca, sgr矛obh iad gu Baile Anna ann an Ceap Breatainn. Thuirt iad gu robh 脿ite math a鈥 feitheamh riutha ann an New Zealand.

Anns na leth-cheudan dh鈥檉h脿g ceithir longan eile Alba Nuadh air an t-slighe gu Waipu. Uile gu l猫ir, chaidh naoi ceud duine 脿 Alba Nuadh a dh鈥檉huireach ann am Waipu is 脿iteachan faisg air. Shoirbhich leotha gu math ann an New Zealand. Bha na Maori b脿idheil riutha. Bha an talamh math. Chuir iad is bhuain iad, agus fhuair iad pr矛s mhath air a鈥 bh脿rr aca. Chaidh cuid de na fir gu muir, a鈥 se貌ladh thar a鈥 chuain.

Fhuair Tormod 脿ite air ais mar cheannard spioradail na coimhearsnachd. Bhiodh e a鈥 cumail sheirbheisean ann an G脿idhlig is Beurla. Agus ged a chaochail a bhean, M脿iri, tr矛 bliadhna 脿s d猫idh dhaibh New Zealand a ruigsinn, mhair e fh猫in chun na bliadhna ochd ceud deug, seasgad 鈥檚 a sia (1866). Chaochail e aig aois ochdad 鈥檚 a c貌ig.

Ann an cladh Waipu, chaidh geatachan 霉ra a chur suas mar chuimhneachan air Tormod is a chompanaich. Sgr矛obhte orra bha earrann 脿s a鈥 Bh矛oball, 脿 Leabhar nan

Eabhraidheach: 鈥淔huair iad seo uile b脿s ann an creideamh ... uime sin cha n脿r le Dia gun goirear an Dia-san dheth鈥.

Chaidh clachan-cuimhne a chur suas do Thormod MacLe貌id, an d脿 chuid ann an Asainte agus ann am Baile Anna, ann an Ceap Breatainn. 鈥橲 e clach Cheap Bhreatainn an t猫 as m貌 air am faicear a鈥 Gh脿idhlig. Agus far an robh fearann Thormoid, tha a-nise Colaiste na G脿idhlig suidhichte.

Air a鈥 chloich-chuimhne sin, tha seo sgr矛obhte: Thre貌raich e a shluagh san 脿ite seo na linn fh猫in mar mhinistear, maighstir-sgoile 鈥檚 fear-lagha. Rugadh e an Rudha St貌rr, an Asaint, an Albainn. Th脿inig e gu Pictou sa bhliadhna 1817, 鈥檚 she貌l e le a chuideachd gu St. Anns ann an 1820, far an d鈥 fhuirich iad gu ruige 1851, nuair a dh鈥檉halbh iad an toiseach gu Australia, is mu dheireadh gu New Zealand.鈥

Faclan na Litreach

Faclan na Litreach: de貌nach: willing; suidhichte: established.

Abairtean na Litreach

Abairtean na Litreach: gur ann leis-san a bha am fearann a bha muinntir Alba Nuaidh ag iarraidh: that he owned the land the Nova Scotians wanted; tha e coltach gu robh iad riaraichte: it appears they were satisfied; ceud m矛le acaire: 100,000 acres; bha cead bhon riaghaltas a dh矛th: permission from the government was needed; bha iad air a reic mu thr脿th: they had already sold it; th脿inig iad gu c貌rdadh: they came to an agreement; ghluais feadhainn gu ruige Waipu: some moved to Waipu; cha b鈥 e sin a鈥 choimhearsnachd a dh鈥檉h脿g iad 脿s an d猫idh: that wasn鈥檛 the community they left behind; buileach cho dl霉th ri: quite as close to; bha sin gu bhith ag atharrachadh: that was to change; gu robh 脿ite math a鈥 feitheamh riutha: that a good place was awaiting them; uile gu l猫ir: altogether, in total; shoirbhich leotha gu math: they succeeded; chuir iad is bhuain iad: they planted and they reaped; pr矛s mhath air a鈥 bh脿rr aca: a good price for their crops; mar cheannard spioradail na coimhearsnachd: as the spiritual head of the community; tr矛 bliadhna 脿s d猫idh dhaibh X a ruigsinn: three years after reaching X: Leabhar nan Eabhraidheach: Book of Hebrews; fhuair iad seo uile b脿s ann an creideamh: these all died in faith; uime sin cha n脿r le Dia gun goirear an Dia-san dheth: wherefore God is not ashamed to be called their God; an t猫 as m貌 air am faicear a鈥 Gh脿idhlig: the one on which Gaelic is most evident; thre貌raich e a shluagh: he guided his people; far an d鈥 fhuirich iad: where they lived.

Puing-ch脿nain na Litreach

Puing-ch脿nain na Litreach: Anns na leth-cheudan dh鈥檉h脿g ceithir longan eile Alba Nuadh: in the fifties four other ships left Nova Scotia. Na leth-cheudan is one of the ways in which we can say 鈥渢he fifties鈥 (in this case the 1850s) in Gaelic. An alternative is to say na caogadan. Although the decimal system is catching on in Gaelic 鈥 in which caogad formally replaces the vigesimal d脿 fhichead 鈥檚 a deich, it is worth noting that leth-cheud (50) is proving resistant to change and is being widely adopted into the decimal system. You will often hear children who are educated through the medium of Gaelic talking about, for example, 鈥渓eth-cheud 鈥檚 a tr矛鈥, as well as 鈥渃aogad 鈥檚 a tr矛鈥. However, they will rarely, if ever, say 鈥渄脿 fhichead 鈥檚 a tr矛-deug鈥 for the same number.

Gn脿ths-cainnt na Litreach

Gn脿ths-cainnt na Litreach: mar chuimhneachan air: in memory of.

Litir do Luchd-ionnsachaidh air LearnGaelic

Tha Litir do Luchd-ionnsachaidh air LearnGaelic (le PDFs)

All letters

Tha na litrichean uile an seo / The letters are available here

Podcast: Litir do Luchd-ionnsachaidh

Letter To Gaelic Learners

Podcast