

Cailean Siosal
Càrn-cuimhne nan Siosalach
© Gordon Brown
Rugadh Cailean Siosal ann an Liath-doire, ann an Gleann Canaich,
ann an 1806. Ann an teaghlach de 11 mic agus 4 nighean, b’ e Cailean
bu shine. Sa bhliadhna 1835, chaidh e a dh’obair do Sheirbheis na
Cusbainn ann an Poll a' Ghrùthain. Dh’fhuirich e an sin gu
1842, nuair a chaidh a ghluasad gu Lunnainn.
Bha Cailean glè eòlach air Eòghann MacColla, bàrd
Loch Fìne, a bh’ air gluasad a Chanada, agus bha e cuideachd
eòlach air an sgrìobhaiche Iain MacCoinnich a dheasaich Sàr
Obair nam Bàrd Gàidhealach. [Mackenzie, John. ed., 1907. Sàr
Obair nam Bàrd Gàidhealach. Edinburgh: John Grant]
Nuair a chaidh e a Lunnainn, chaidh Cailean Siosal an sàs ann an
Comann Gàidhlig Lunnainn. An sin, fhuair e eòlas air Seumas
Logan, ùghdar Albannach a sgrìobh an leabhar The Scottish
Gael (1831). B’ e Cailean Siosal an Ceannard a bh’ air Comann
Gàidhlig Lunnainn eadar 1869 agus 1876, nuair a dh’fhàg
e Lunnainn. Chaidh e an uairsin a dh’Inbhir Nis, far an robh e na
bhall de Chomunn Gàidhlig Inbhir Nis. Mun àm seo, sgrìobh
e pàipearan mu bhàrdachd, eachdraidh, cor sòisealta
nan daoine agus dualchas air Ghàidhealtachd a tha air am foillseachadh
anns na Transactions of the Gaelic Society of Inverness.
Air 11mh Màrt 1885, rinn e òraid mu phàipear a sgrìobh
e fhèin, Old Gaelic Songs, with Illustrative Traditions.
Anns an dà earrainn a leanas, chithear gun deach dèiligeadh
ri measgachadh mòr de chuspairean:
“Donull Gobha was at a wedding in Comar, Strathglass, where the
elite of the neighbourhood were assembled. In the evening, after having
enjoyed themselves to their heart's content, the guests were wending their
way home, when by accident or design the brother of the bridegroom, Iain
Mac-Thòmais, appeared to a party of the young men, and soon had them
inside a sabhal feoir, where he tapped a cask of genuine Ferintosh whisky.
Their drinking cup was a two-handled wooden cog (meadar cluasach), which
was charged and sent round and round again and again until, as Donull Gobha
avos in the following couplets, their vision was so much increased that
they saw the handles of the cog getting longer and longer, the hoops doubling,
and their good opinion of themselves immensely elevated at each successive
round of the magic cog!
Dhèanainn sùgradh ris an nighinn duibh,
Agus èirigh anns a' mhadainn.
Dhèanainn, etc.
Iain 'ic Thòmais 's Dhaibhidh,
Thug thu càl dhuinn nach robh againn.
Dhèanainn, etc.
Cha b' e glaine bheag no strùbag,
Thug thu dhuinn ach cupa' maide.
Dhèanainn, etc.
H-uile strachd rachadh mun cuairt dheth
Chìte chluas a' fàs na b' fhaide.
Dhèanainn, etc.
'N àite cearcaill chìt' a dhà air,
Barail àrd a bha fàs againn.
Dhèanainn, etc. 
Cailean Siosal
© Highland Council's Am Baile website
“As it is now getting late, and the time for us to wend our way
homewards, I will conclude with an altachadh laighe. In my young days in
Strathglass the words of this altachadh were invariably the last words the
people used after going to bed and before sleeping; and during the last
60 years I have never, on any night in my recollection, failed to say them
myself:
Laighidh mis' a-nochd
Le Moire 's le' Mac;
Màthair mo Rìgh
Gam dhìon bhon olc.
Laighidh mi le Dia.
'S laighidh Dia leam;
Cha laigh mi leis an olc,
Cha laigh an t-olc leam.
Èirigh mi le Dia
Mas ceadach le Dia leigeil leam.
Deas-làimh Dhè,
A Chrìosda, gun robh leam.
Bho throighean mo bhuinn
Gu mullach mo chinn
Guidheam Peadar, guidheam Pòl,
Guidheam Moire òigh agus a Mac,
Guidheam air an dà Ostal deug
Gun mise dhol eug a-nochd.
A Chrìosda chumhachdaich na glòire,
A mhic na h-Òighe as glaine cùrsa,
Seachain sinn bho thaigh nam pian,
Tha gu h-ìosal, dorcha, dùinte.
Fhad 's a bhios a' cholainn na cadal
Biodh an t-anam air bharraibh na fìrinn
An co-chomann nan Naomh. Amen.”
[Chisholm, Colin, 1884-85. Old Gaelic Songs. Transactions
of the Gaelic Society of Inverness, Vol XI.]
Bha Mgr Siosal gu mòr na ath-leasaiche fearainn, agus nochd e air
beulaibh Coimisean Morair Napier sa bhliadhna 1883, a’ toirt fianais
luachmhor mu na fuadaichean. Thug e cuideachd fianais do Choimisean nam
Frìth sa Mhanachainn ann an 1893.
Ged e chuir e seachad iomadh bliadhna ann an Sasainn, cha do chuir
e cùl ris a’ Ghàidhlig. Bha e measail air an fhèileadh;
‘s bhiodh e fhathast a’ dannsa Ruidhle Thulaich
aig aois 70! Aon oidhche, ‘s e ann an deagh shunnd, thuirt e mun
fheadhainn a bha timcheall air:
“Tha mi cho riaraichte leis a’
chuideachd seo, agus cho toilichte a bhith leibh, ged a chithinn geata
nèaimh fosgailte gu farsainn fial agus làn chuireadh agam
dol a-staigh, bhiodh leisg orm ur fàgail.”
[Mac Cumhail,
Fionn, 1896. The Late Colin Chisholm, Inverness. Celtic Monthly,
Vol IV.]
Chaochail e ann an 1895 agus chaidh adhlacadh ann an Inbhir Nis.
|