Main content

Litir na seachdain aig Ruaraidh MacIllEathain.

5 minutes

Last on

Sat 24 Nov 2007 10:55
ĂŰŃż´ŤĂ˝ Radio nan GĂ idheal

More episodes

Previous

16/11/2007

Next

30/11/2007

See all episodes from Litir do Luchd-ionnsachaidh

Clips

See all clips from 23/11/2007 (2)

Litir 439: Mar a Fhuair Mac Bhoban Saor a Bhean

Tha stòiridh eile agam dhuibh an t-seachdain seo air Boban Saor – agus am fear mu dheireadh dhiubh. ’S e ainm an stòiridh seo Mar a Fhuair Mac Bhoban Saor a Bhean. Chaidh a chruinneachadh an dà chuid ann an Alba agus ann an Alba Nuadh.

Bha Boban Saor ag iarraidh air a’ ghille aige pòsadh. Agus bha an gille aige deònach gu leòr. Latha a bha seo, chuir Boban Saor an gille aige don fhèill chaorach le dà chaora – airson an reic. “Nuair a chì thu duine,” thuirt athair ris, “can ris gu bheil thu a’ coimhead airson cuideigin a cheannaicheas na caoraich. Bidh e a’ pàigheadh air an son – no pàirt dhiubh – agus bheir e air ais dhut iad air an làrna-mhàireach.”

Dh’fhalbh an gille a dh’ionnsaigh na fèille. Fada no goirid an t-astar a shiubhail e, thàinig e don fhèill. Thàinig feadhainn far an robh e. Dh’fhaighnich iad, “A bheil thu a’ reic nan caorach?”

“Tha,” ars esan.

“Dè tha thu ag iarraidh orra?”

“Tha a leithid seo de phrìs,” thuirt e. “Feumaidh sibh pàirt dhiubh a cheannach ach na caoraich fhèin a thoirt air ais dhomh a-màireach.”

“Ciamar a cheannaicheas mi bhuat iad,” bha na daoine eile ag ràdh, “agus tu fhèin gam faighinn air ais a-rithist?” Cha robh iad deònach na caoraich a cheannach.

Dh’fheuch an gille fad an latha. “Dè tha thu ag iarraidh orra?” bha cuid a’ faighneachd dheth.

“Tha a leithid seo de phrìs,” thuirt e. “Feumaidh sibh pàirt dhiubh a cheannach ach na caoraich fhèin a thoirt air ais dhomh a-màireach.”

Tuigidh sibh nach robh an gille soirbheachail. Thàinig deireadh na fèille, agus bha na caoraich aige fhathast. Thòisich e air an rathad dhachaigh leis na caoraich. Bha e a’ dol seachad air taigh agus thàinig boireannach òg a-mach.

“Cha chreid mi,” ars ise, “gun do reic thu na caoraich agad.”

“Cha do reic,” thuirt an gille. “Bha mi a’ coimhead airson cuideigin a bhiodh a’ ceannach pàirt de na caoraich bhuam. Bhiodh iad a’ pàigheadh airson sin agus bheireadh iad na caoraich air ais dhomh a-màireach.”

“Ceannaichidh mise pàirt de na caoraich sin,” ars am boireannach. “Saodaich iad don chrò ud agus thig a-steach ’s gum faigh thu do bhiadh.”

“Glè mhath, ma-thà,” fhreagair an gille. Shaodaich e na caoraich don chrò agus dh’fhalbh e a-steach. Ghabh e a bhiadh agus cheannaich am boireannach pàirt de na caoraich bhuaithe, is thug i an t-airgead dha. Thuirt i ris gum fuiricheadh e airson na h-oidhche oir bha e ro sgìth airson tilleadh dhachaigh. Rinn e sin agus, fhad ’s a bha e na chadal, chaidh ise a-mach don chrò agus rùisg i na caoraich. Anns a’ mhadainn bha na caoraich deiseil airson a dhol dhachaigh leis. Bha e dìreach mar a thuirt athair. Phàigh i mu thràth airson na clòimhe – pàirt de na caoraich, ceart gu leòr.

Thill an gille dhachaigh leis na caoraich. Dh’fhaighnich Boban Saor dheth ciamar a chaidh dha, agus dh’innis e mar a thachair.

“Glè cheart,” ars am bodach. “Falbhaidh tu a-màireach agus ruigidh tu an taigh aig a’ bhoireannach sin agus bheir thu tairgse pòsaidh dhi. Tha mi an dòchas,” ars esan, “gun aontaich i do phòsadh.”

Agus sin mar a bha. Dh’fhalbh mac Bhoban Saor agus ràinig e an t-àite far an robh am boireannach òg a bha seo. Thug e tairgse pòsaidh dhi agus bha i deònach gu leòr a ghabhail. Thàinig iad dhachaigh ’s rinneadh banais. Agus sin mar a fhuair mac Bhoban Saor am boireannach seòlta.

Faclan na Litreach

deònach: willing; bhuat: from you; soirbheachail: successful; bhuam: from me; rÚisg: sheared.

Abairtean na Litreach

Mar a Fhuair Mac Bhoban Saor a Bhean: how Boban Saor’s songot his wife; chaidh a chruinneachadh an dà chuid ann an Alba agus ann an Alba Nuadh: it has been [was] collected in both Scotland and Nova Scotia; ag iarraidh air a’ ghille aigepòsadh: wanting his son to marry; don fhèill chaorach: to the sheep sales; can ris: tell him; cuideigin a cheannaicheas na caoraich: somebody who will buy the sheep; bheir e air ais dhut iad air an làrna-mhàireach: he will give them back to you tomorrow/the next day; fada no goirid an t-astar a shiubhail e: long or short the distance he travelled; a leithid seo de phrìs: this particular price [the storyteller uses this device so he doesn’t have to name an actual price – because it’s not relevant to the story]; gam faighinn air ais: getting them back; cha chreid mi gun do reic thu: I don’t think you sold; bheireadh iad na caoraich air ais dhomh: they would give me the sheep back; ceannaichidh mise: I’ll buy; thig a-steach ’s gum faigh thu do bhiadh: come in and get some [your] food; shaodaich e na caoraich don chrò: he drove the sheep into the pen; fhad ’s a bha e na chadal: while he was sleeping; airson na clòimhe: for the wool; ciamar a chaidh dha: how he got on; dh’innis e mar a thachair: he told what happened; rinneadh banais: they had a wedding [a wedding was made]; am boireannach seòlta: the clever woman.

Puing-chĂ nain na Litreach

Falbhaidh tu a-màireach agus ruigidh tu an taigh aig a’ bhoireannach sin agus bheir thu tairgse pòsaidh dhi: you’ll leave tomorrow and you’ll reach that woman’s house and you’ll make [give] her a proposal of marriage. You will have noticed that the verbs here are in the future tense and not, as you might have expected, in the imperative (eg thalla gu taigh a’ bhoireannaich....) In this way, it is less abrupt and sounds less like an order, although Boban Saor is still making it clear that that is what his son is expected to do.

GnĂ thas-cainnt na Litreach

Dè tha thu ag iarraidh orra?: what do you want for them?A price or value is “on” an object in Gaelic, hence the use of a prepositional pronoun(orra) involving “air” – although in English the appropriate preposition is “for”.* Tha “Litir do Luchd-ionnsachaidh” air a maoineachadh le Seirbheis nam MeadhananGàidhlig.

Litir 438: Boban Saor

An t-seachdain sa chaidh, thug mi earrann dhuibh de sgeulachd à Miughalaigh, a chaidh a chruinneachadh le Lisa Storey, agus a nochdas anns an leabhar ùr aice, Muinntir Mhiughalaigh. ’S e an t-ainm air an stòiridh Boban Saor. Uill, tha mi airson an ìre mhath an aon stòiridh innse dhuibh an t-seachdain seo, ach le diofar no dhà ann. Agus chan ann à Miughalaigh a thàinig e – ach à taobh thall a’ chuain ann an Canada.

Tha leabhar fìor mhath ann air a bheil Tales until Dawn – Sgeul gu Latha a chaidh a chur ri chèile leis an sgoilear Ghàidhlig, Iain Seathach. Tha Iain a-nise stèidhichte ann an Dùn Èideann, ach bha e a’ fuireach uaireigin ann an Eilean Cheap Bhreatainn ann an Alba Nuadh. Chruinnich e tòrr sgeulachdan is naidheachdan bho fhear Eòs MacNìll ann an Ceap Breatainn. Agus abair stòras de sgeulachdan is naidheachdan! Am measg na th’ aige ann an Sgeul gu Latha, tha an stòiridh seo – Boban Saor. An dearbh dhuine ris an do thachair sinn ann am beul-aithris Mhiughalaigh. Faodaidh sibh coimeas a dhèanamh eadar an stòiridh à Miughalaigh agus am fear à Ceap Breatainn. Agus, mar a rinn mi le fear Mhiughalaigh, tha mi air atharrachadh no dhà a dhèanamh gus am bi e beagan nas fhasa dhuibh.

Latha a bha seo, thuirt Boban Saor ri a mhac gun robh iad a’ dol air thuras. Dh’iarr e air a mhac faighinn deiseil. Dh’fhaighnich a mhac dheth càite an robh iad a’ dol. Thuirt Boban Saor gun robh iad a’ dol a dh’fhalbh gus an ruigeadh iad an t-àite anns an robh an t-uisge a’ ruith an aghaidh a’ bhruthaich. Bidh cuimhne agaibh an t-seachdain sa chaidh gun robh an sruth an aghaidh àird againn airson “water running uphill”. An turas seo tha an t-uisge a’ ruith an aghaidh a’ bhruthaich againn. Tha e a’ ciallachadh an aon rud.

Dh’fhalbh iad, a’ marcachd. Bha dìreach aon each aca. Bha an dithis aca air druim an eich. Chaidh iad pìos agus thàinig iad gu allt. Bha am fear òg a’ gabhail beachd air na thuirt athair. Bha e a’ coimhead airson àite anns an robh an t-uisge a’ ruith an aghaidh a’ bhruthaich.

Mar a thàinig iad a dh’ionnsaigh an uillt, thuirt Boban Saor ris a’ ghille e thighinn air làr, agus gun leigeadh iad leis an each a dhol sìos a ghabhail deoch. Bha an gille na sheasamh, ’s e a’ coimhead air an each. Thuirt e ri athair an ceann tacain, “Faodaidh sinn tilleadh.”

“Carson a dh’fhaodas sinn tilleadh?” thuirt athair.

“O,” ars’ esan, am fear òg, “ràinig sinn an t-àite anns a bheil an t-uisge a’ ruith an aghaidh a’ bhruthaich. Seall,” ars’ esan, “mar a tha an t-uisge a’ dol suas ann an amhaich an eich.”

“’S fhìor sin,” arsa Boban Saor, agus thuig e gun robh an gille gu math seòlta.

Dè an stòiridh as fheàrr leibh? Bha barrachd ann am fear Mhiughalaigh, ceart gu leòr, ach ’s ann mì-fhortanach a bha an gille anns an stòiridh sin, agus e air a chur air falbh. Anns an stòiridh à Ceap Breatainn, ’s e an gille a tha glic. Chan eil sgeul air an dithis mhac eile agus chan eil dad ann mu dheidhinn a’ bhean aige a bhith ag innse do Bhoban Saor nach ann leis-san a bha fear dhen triùir. Tha Boban Saor a’ nochdadh ann an grunn sgeulachdan, an dà chuid ann an Alba is Canada. Innsidh mi fear eile dhuibh an ath-sheachdain.

Faclan na Litreach

Faclan na Litreach: deònach: willing; bhuat: from you; soirbheachail: successful; bhuam: from me; rÚisg: sheared.

Abairtean na Litreach

Abairtean na Litreach: Mar a Fhuair Mac Bhoban Saor a Bhean: how Boban Saor’s son got his wife; chaidh a chruinneachadh an dà chuid ann an Alba agus ann an Alba Nuadh: it has been [was] collected in both Scotland and Nova Scotia; ag iarraidh air a’ ghille aige pòsadh: wanting his son to marry; don fhèill chaorach: to the sheep sales; can ris: tell him; cuideigin a cheannaicheas na caoraich: somebody who will buy the sheep; bheir e air ais dhut iad air an làrna-mhàireach: he will give them back to you tomorrow/the next day; fada no goirid an t-astar a shiubhail e: long or short the distance he travelled; a leithid seo de phrìs: this particular price [the storyteller uses this device so he doesn’t have to name an actual price – because it’s not relevant to the story]; gam faighinn air ais: getting them back; cha chreid mi gun do reic thu: I don’t think you sold; bheireadh iad na caoraich air ais dhomh: they would give me the sheep back; ceannaichidh mise: I’ll buy; thig a-steach ’s gum faigh thu do bhiadh: come in and get some [your] food; shaodaich e na caoraich don chrò: he drove the sheep into the pen; fhad ’s a bha e na chadal: while he was sleeping; airson na clòimhe: for the wool; ciamar a chaidh dha: how he got on; dh’innis e mar a thachair: he told what happened; rinneadh banais: they had a wedding [a wedding was made]; am boireannach seòlta: the clever woman.

Puing-chĂ nain na Litreach

Puing-chànain na Litreach: Falbhaidh tu a-màireach agus ruigidh tu an taigh aig a’ bhoireannach sin agus bheir thu tairgse pòsaidh dhi: you’ll leave tomorrow and you’ll reach that woman’s house and you’ll make [give] her a proposal of marriage. You will have noticed that the verbs here are in the future tense and not, as you might have expected, in the imperative (eg thalla gu taigh a’ bhoireannaich....) In this way, it is less abrupt and sounds less like an order, although Boban Saor is still making it clear that that is what his son is expected to do.

GnĂ thas-cainnt na Litreach

Gnàthas-cainnt na Litreach: Dè tha thu ag iarraidh orra?: what do you want for them? A price or value is “on” an object in Gaelic, hence the use of a prepositional pronoun (orra) involving “air” – although in English the appropriate preposition is “for”.

Broadcasts

  • Fri 23 Nov 2007 11:55
    ĂŰŃż´ŤĂ˝ Radio nan GĂ idheal
  • Sat 24 Nov 2007 10:55
    ĂŰŃż´ŤĂ˝ Radio nan GĂ idheal

Litir do Luchd-ionnsachaidh air LearnGaelic

Tha Litir do Luchd-ionnsachaidh air LearnGaelic (le PDFs)

All letters

Tha na litrichean uile an seo / The letters are available here

Podcast: Litir do Luchd-ionnsachaidh

Letter To Gaelic Learners

Podcast