
25/11/2005
A letter for Gaelic learners with Roddy MacLean.
Clip
-
Litir do Luchd-ionnsachaidh 334
Duration: 05:24
Litir 334: An t-Urramach Tormod MacLeòid
Nuair a rà inig Tormod MacLeòid Baile Pheadair ann an ceann a deas Eilein Cheap Bhreatainn, bha an luchd-tuineachaidh gu lèir deiseil airson an earrann mu dheireadh dhen t-slighe aca a dhèanamh gu Baile Anna. Ach cha robh iad a’ dol a ghabhail slighe a’ chladaich. Tharraing iad na bà taichean aca air tìr air an tairbeart eadar a’ mhuir agus an loch mòr air a bheil Bras d’Or Lake. An-diugh tha canà l ann a tha a’ ceangal an loch ris a’ mhuir. Ach an uair sin, bha aig na daoine ris na bà taichean aca a tharraing leth-mhìle air an talamh gus an do rà inig iad an loch. An uair sin sheòl iad gu ruige an t-à ite a thagh iad a’ bhliadhna roimhe. Bha sin anns a’ Chèitean ochd ceud deug is fichead (1820).
Thadhail iad an toiseach air baile beag far a bheil Baile nan Gall an-diugh. Bha grunn iasgairean is an teaghlaichean a’ fuireach ann. Ach cha robh sgeul air duine sam bith eile san sgìre. Thagh Tormod agus a luchd-leantainn fearann. Bha na bothain a thog iad a’ bhliadhna roimhe fhathast nan seasamh. Thòisich iad air craobhan a leagail. Chuir iad buntà ta. Agus bha èisg gu leòr anns a’ mhuir. Bha iad beò gu mòr anns a’ chiad bhliadhna sin air iasg is buntà ta.
Bha dà cheud acaire de dh’fhearann aig gach duine. Mar sin bha pìos ann eadar nà baidhean. Ach bhiodh iad a’ cèilidh air cach a chèile sna bà taichean aca, agus bhiodh iad a’ tighinn cruinn còmhla airson adhradh air an t-Sà baid. Bha sin ann an taigh Thormoid.
Cha b’ fhada gus an robh luchd-tuineachaidh gu leòr eile anns an sgìre. Thà inig iad à pà irtean eile de dh’Alba Nuadh agus à Alba fhèin. Bha feadhainn à Pictou agus à Asainte, a bha eòlach air Tormod MacLeòid mu thrà th. Ann an ochd ceud deug, fichead ’s a dhà (1822), thog iad sgoil. B’ e Tormod an tidsear.
Ged a bhiodh Tormod ri searmonachadh, cha robh e gu h-oifigeil na mhinistear. Bha e a’ trèanadh airson na ministrealachd ann an Alba, ach cha do chuir e crìoch air sin. Mar sin, cha robh cead aige cà raidean a phòsadh. Sia bliadhna às dèidh dha dhol a dh’fhuireach ann an sgìre Bhaile Anna, chaidh e do na Stà itean Aonaichte leis an amas cead fhaighinn a bhith na mhinistear. Fhuair e sin às dèidh beagan mhìosan ann an Stà ite New York. Bliadhna às dèidh sin fhuair e cead bho Riaghaltas Alba Nuaidh airson a bhith na thidsear.
’S ann ann an Gà idhlig a bhiodh a’ chlann a’ faighinn an cuid foghlaim an toiseach. Bhiodh iad ag ionnsachadh litreachadh is leughadh. Bhiodh iad a’ leughadh an Tiomnaidh Nuaidh. An uair sin bhiodh iad a’ leughadh a’ Bhìobaill air fad. Leanadh iad sin le bhith ag ionnsachadh leughadh ann am Beurla. Ach cha do mhair am prìomhachas a bh’ aig a’ Ghà idhlig. Ann an ochd ceud deug, trithead ’s a naoi (1839) dh’fhosgail cà raid, a bh’ air ùr-thighinn à Alba, sgoil ùr mu fhichead mìle air falbh. Agus bha an sgoil sin air a ruith tro mheadhan na Beurla a-mhà in.
Bhiodh a’ chlann a’ frithealadh na sgoile sia là san t-seachdain. As t-samhradh, ge-tà , bha e doirbh do phà rantan an cuid obrach a choileanadh às aonais na cloinne. Bha obair mhòr aca – a’ cumail sùil air a’ chrodh, a’ cruinneachadh dhearcan sa choille, ag iasgach is mar sin air adhart.
Fhuair Tormod tuarastal airson a bhith na thidsear. Ach cha ghabhadh e airgead bho na daoine. Innsidh mi dhuibh an ath-sheachdain mar a fhuair e a thuarastal.
Faclan na Litreach
Abairtean na Litreach
Puing-chĂ nain na Litreach
GnĂ ths-cainnt na Litreach
Litir do Luchd-ionnsachaidh air LearnGaelic
Tha Litir do Luchd-ionnsachaidh air LearnGaelic (le PDFs)
All letters
Tha na litrichean uile an seo / The letters are available here
Podcast: Litir do Luchd-ionnsachaidh
Letter To Gaelic Learners
Podcast
-
Litir do Luchd-ionnsachaidh
Litrichean Gaidhlig do luchd-ionnsachaidh. Gaelic letters for students of the language.