
09/07/2010
Litir na seachdain aig Ruaraidh MacIllEathain. This week's letter for learners from Roddy MacLean.
Last on
Clip
-
Litir do Luchd-ionnsachaidh 573
Duration: 04:53
Litir 573: An t-Urr Alexander Pope
°Őłóòľ±˛őľ±ł¦łó An t-Urr Alexander Pope mar mhinistear ann am Meaghrath ann an Gallaibh ann an seachd ceud deug, trithead ’s a ceithir (1734). Bha e anns an dreuchd sin fad ceathrad ’s a h-ochd bliadhna.
Mar a bha mi ag innse dhuibh an t-seachdain sa chaidh, ’s e duine foghainteach là idir a bh’ ann. Bhiodh e a’ toirt bata leis airson daoine a “bhrosnachadh” a dh’ionnsaigh na h-eaglaise. ’S e “am bà illidh” a chanadh e ris a’ bhata.
Bha fear anns an sgìre aig an robh baile fearainn. Bha boireannach a’ fuireach aige agus bha dithis chloinne aca, ach cha robh iad pòsta. Latha a bha seo, nochd e mu choinneamh Seisean na h-Eaglaise. Thuirt Mgr Pope ris gun robh e na pheacach. Dh’iarr am ministear air a pheacaidhean aideachadh anns an eaglais air an ath Shà baid. Agus dh’iarr e air gealltainn gun cuireadh e e fhèin fo lagh is ùghdarras na h-Eaglaise.
“Mus dèan mi cà il dhen t-seòrsa,” thuirt an duine, “faodaidh sibh m’ fhiacail mu dheireadh a spìonadh às mo bheul.”
“Chì sinn,” thuirt am ministear.
Dh’aontaich an Seisean gun rachadh triùir de na h-èildearan as là idire gu taigh an tuathanaich madainn na Sà baid. Bheireadh iad air dhol don Eaglais.
Nuair a thà inig madainn na Sà baid, rinneadh sin. Chuir na h-èildearan an tuathanach fo smachd. Chuingealaich iad e le ròpan, agus thug iad air dhol don eaglais.
Nuair a rà inig iad an eaglais, dh’iarr Mgr Pope air na h-èildearan an tuathanach a cheangal ri being. Aig deireadh an t-searmoin thuirt e ris an duine bhon chùbaid, “Thuirt thu gum faodamaid an fhiacail mu dheireadh a spìonadh às do bheul mus biodh tu far a bheil thu. Ach, a bhleigeird bhochd, cà ite a bheil thu a-nis?!” ’S e ministear cruaidh a bh’ ann.
Bha Alexander Pope fada an aghaidh deoch là idir. Latha a bha seo, thà inig an tè a bha a’ ruith an taigh-sheinnse thuige. Bha sianar choigreach a-staigh aice. Bha iad air cus òl agus bha iad a-nise a’ sabaid. Bha an t-eagal oirre gun dèanadh iad sgrios.
Dh’iarr am ministear oirre à radh a chur ri balla an taighe agus cuinneagan a lìonadh le uisge. Chaidh e suas air a’ mhullach leis na cuinneagan, thug e air falbh gu leòr dhen tughadh agus dhòirt e an t-uisge air na drongairean a bha fodha. Thà inig na drongairean a-mach, deiseil airson sabaid leis. Ach bha am ministear a’ feitheamh riutha air an talamh, agus “am bà illidh” na là imh. Cha robh aon duine aca deònach aghaidh a thoirt air a’ mhinistear agus theich iad.
Tha stòiridh eile ann cuideachd mu thuras a bha feadhainn ag òl ann am bothan faisg air an eaglais air an t-Sà baid. Dh’iarr Mgr Pope orra sgaoileadh ach dhiùlt iad. Bha dusan neach anns a’ ghrà isg agus thilg fear dhiubh botal a dh’ionnsaigh ceann a’ mhinisteir. Thug am ministear slaic mhòr leis a’ bhà illidh air ceann an fhir eile agus thuit e don talamh. Rinn e an aon rud air ceathrar no còignear eile mus do sgaoil iad.
Tha e coltach gun do thagh Mgr Pope èildearan a rèir cho là idir ’s a bha iad, chan ann a rèir cho diadhaidh ’s a bha iad! ’S e sin, co-dhiù, an cliù aige. Ach dh’fhà g e dìleab Ghà idhlig Ghallach a tha inntinneach. Bheir sinn sùil air sin an ath sheachdain.
Faclan na Litreach
Abairtean na Litreach
aig an robh baile fearainn: who had a farm; bha dithis chloinne aca, ach cha robh iad pòsta: they had two children, but they weren’t married; mu choinneamh Seisean na h-Eaglaise: in front of the Church Session; gun robh e na pheacach: that he was a sinner; a pheacaidhean aideachadh: to admit his sins; air an ath Shà baid: on the next Sabbath; dh’iarr e air gealltainn gun cuireadh e e fhèin fo lagh is ùghdarras na h-Eaglaise: he asked him to promise that he would place himself under the law and authority of the Church; mus dèan mi cà il dhen t-seòrsa: before I do anything of the like; faodaidh sibh m’ fhiacail mu dheireadh a spìonadh às mo bheul: you can pull the last tooth out of my mouth; triùir de na h-èildearan as là idire: three of the strongest elders; bheireadh iad air dhol: they would make him go; chuingealaich iad e le ròpan: they restrained him with ropes; deireadh an t-searmoin: the end of the sermon; a bhleigeird bhochd: you pitiful scoundrel; fada an aghaidh deoch là idir: strongly opposed to alcoholic drink; an tè a bha a’ ruith an taigh-sheinnse: the woman who ran the pub; sianar choigreach: six strangers; à radh a chur ri balla an taighe: to put a ladder against the wall of the house; thug e air falbh gu leòr dhen tughadh: he took away enough of the thatch; dhòirt e an t-uisge air na drongairean a bha fodha: he poured the water on the drunkards who were below him; cha robh X deònach aghaidh a thoirt air Y: X wasn’t willing to stand against Y; chan ann a rèir cho diadhaidh ’s a bha iad: not according to how devout they were; dìleab Ghà idhlig Ghallach: a Caithnessian Gaelic legacy.
Puing-chĂ nain na Litreach
°Őłóòľ±˛őľ±ł¦łó An t-Urr Alexander Pope mar mhinistear...: Rev Alexander Pope started as a minister... Gaelic writers are often unsure as to whether or not to put a full stop to indicate an abbreviation, as there seems to a lack of unanimity on the matter in the English-speaking world (one sees Rev. and Rev). The latest edition of the Gaelic Orthographic Conventions (Oct 2009 – or is it Oct. 2009?!) gives us some guidance. All the examples they give, with one exception, omit the full stop eg An t-Oll, An Dr agus Mgr – the exception being Ă ľ±°ů. for no. (number), presumably to ensure there is no confusion with the preposition air.
Gnathas-cainnt na Litreach
a rèir cho là idir ’s a bha iad: according to how strong they were.
Ěý
Tha “Litir do Luchd-ionnsachaidh” air a maoineachadh le MG ALBA
Broadcasts
- Fri 9 Jul 2010 11:55ĂŰŃż´«Ă˝ Radio nan GĂ idheal
- Sat 10 Jul 2010 10:55ĂŰŃż´«Ă˝ Radio nan GĂ idheal
Litir do Luchd-ionnsachaidh air LearnGaelic
Tha Litir do Luchd-ionnsachaidh air LearnGaelic (le PDFs)
All letters
Tha na litrichean uile an seo / The letters are available here
Podcast: Litir do Luchd-ionnsachaidh
Letter To Gaelic Learners
Podcast
-
Litir do Luchd-ionnsachaidh
Litrichean Gaidhlig do luchd-ionnsachaidh. Gaelic letters for students of the language.